Việt Nam Quốc Hiệu qua các thời kỳ

Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử đã dùng nhiều tên gọi hoặc quốc hiệu khác nhau. Bên cạnh đó, cũng có những danh xưng được dùng chính thức hay không chính thức để chỉ vùng lãnh thổ thuộc quốc gia Việt Nam.

Tổng quát

Thời gian	Tên gọi	Triều đại/Chế độ	Người đặt tên
2879 – 2524 TCN (nghi vấn) 356 năm	Xích Quỷ	Hồng Bàng Thị	Kinh Dương Vương
2524 – 258 TCN (nghi vấn) 2267 năm	Văn Lang		Hùng Vương thứ I
257 – 207 hoặc 179 TCN 50 năm	Âu Lạc	Nhà Thục	Thục Phán
204 - 111 TCN 93 năm	Nam Việt	Nhà Triệu	Triệu Đà
111 TCN – 40 SCN 151 năm	Bộ Giao Chỉ	Bắc thuộc lần 1	-
40 – 43 3 năm	Lĩnh Nam	Hai Bà Trưng	Trưng Trắc
43 – 203 160 năm	Bộ Giao Chỉ	Bắc thuộc lần 2	-
203 – 544 341 năm	Giao Châu
544 – 602 58 năm	Vạn Xuân	Nhà Tiền Lý	Lý Bí
602 – 607 5 năm	Giao Châu	Bắc thuộc lần 3	-
607 – 622 15 năm	Quận Giao Chỉ
622 – 679 57 năm	Giao Châu
679 – 757 78 năm	An Nam
757 – 766 9 năm	Trấn Nam
766 – 866 100 năm	An Nam
866 – 905 39 năm	Tĩnh Hải quân
905 – 968 63 năm
		Họ Khúc
		Họ Dương
		Nhà Ngô
968 – 1054 86 năm	Đại Cồ Việt	Nhà Đinh	Đinh Bộ Lĩnh
		Nhà Tiền Lê
		Nhà Lý
1054 – 1400 346 năm	Đại Việt		Lý Nhật Tôn
		Nhà Trần
1400 – 1407 7 năm	Đại Ngu	Nhà Hồ	Hồ Quý Ly
1407 – 1427 20 năm	Giao Chỉ	Nhà Hậu Trần	-
		Bắc thuộc lần 4
1428 – 1804 376 năm	Đại Việt	Nhà Hậu Lê	Lê Lợi
		Nhà Mạc
		Chúa Trịnh
		Chúa Nguyễn
		Nhà Tây Sơn
		Nhà Nguyễn
1804 – 1839 35 năm	Việt Nam	Nhà Nguyễn	Nguyễn Ánh
1839 – 1945 106 năm	Đại Nam		Nguyễn Phúc Đảm
1887 – 1945 58 năm	Liên bang Đông Dương	Pháp thuộc lần 1	-
		Nhật thuộc
1945 1 năm	Đế quốc Việt Nam		Bảo Đại
1945 – 1976 31 năm	Việt Nam Dân chủ Cộng hòa	Độc lập	Hồ Chí Minh và Quốc hội Việt Nam khóa I[1]
1945 – 1954 9 năm	Liên bang Đông Dương	Pháp can thiệp	-
1946 – 1948 2 năm	Cộng hòa Tự trị Nam Kỳ
1949 – 1955 6 năm	Quốc gia Việt Nam		Bảo Đại
1955 – 1975 20 năm	Việt Nam Cộng hòa	Độc lập	Ngô Đình Diệm
1969 – 1976 7 năm	Cộng hòa Miền Nam Việt Nam	Độc lập	Đại hội đại biểu Quốc dân miền Nam[2]
1976 – nay	Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam		Quốc hội Việt Nam khóa VI[3]

Các quốc hiệu chính thức

Dưới đây là danh sách các quốc hiệu chính thức của Việt Nam theo dòng lịch sử. Các quốc hiệu này đều được ghi chép trong các sách sử Việt Nam, hoặc được chính thức sử dụng trong nghi thức ngoại giao quốc tế.

Văn Lang

Văn Lang (chữ Hán: 文郎) được coi là quốc hiệu đầu tiên của Việt Nam. Quốc gia này có kinh đô đặt ở Phong Châu nay thuộc tỉnh Phú Thọ. Lãnh thổ bao gồm khu vực đồng bằng sông Hồng và 3 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh bây giờ. Quốc gia này tồn tại cho đến năm 258 TCN.

Âu Lạc

Năm 257 TCN, nước Âu Lạc (甌雒, 甌駱[4], 甌貉) được dựng lên, từ việc liên kết các bộ lạc Lạc Việt (Văn Lang) và Âu Việt, dưới uy thế của Thục Phán – An Dương Vương. Âu Lạc có lãnh thổ bao gồm phần đất của Văn Lang trước đây cộng thêm vùng núi Đông Bắc Việt Nam và 1 phần Tây Nam Quảng Tây (Trung Quốc).

Khoảng cuối thế kỷ III TCN, đầu thế kỷ II TCN (năm 208 TCN hoặc 179 TCN[5]), Triệu Đà (Quận úy Nam Hải – nhà Tần) tung quân đánh chiếm Âu Lạc. Cuộc kháng cự của An Dương Vương thất bại, nhà nước Âu Lạc bị xóa sổ.

Lĩnh Nam

Năm 40, Hai Bà Trưng đã khởi nghĩa chống lại sự cai trị của nhà Hán. Sử cũ ghi chép hai bà đã lấy được 65 thành trì của nhà Hán tại các quận Nhật Nam, Cửu Chân, Giao Chỉ, Hợp Phố, Nam Hải,... Hai bà xưng vương, với câu hịch nối lại nghiệp xưa vua Hùng, lập tên nước là Lĩnh Nam (嶺南), đóng đô tại Mê Linh, ngày nay thuộc huyện Mê Linh, Hà Nội. Trưng Trắc được bầu làm vua (Đế) của Lĩnh Nam, Trưng Nhị được bầu làm vương của Giao Chỉ, 6 quận của Lĩnh Nam là: Nhật Nam, Cửu Chân, Giao Chỉ, Tượng Quận, Nam Hải và Quế Lâm mỗi quận có 1 vương gia. Năm 43, khởi nghĩa Hai Bà Trưng bị đàn áp, bắt đầu thời kỳ Bắc thuộc lần II.

Vạn Xuân

Vạn Xuân (萬春) là quốc hiệu của Việt Nam trong một thời kỳ độc lập ngắn ngủi khỏi triều đình trung ương Trung Hoa của nhà Tiền Lý dưới sự lãnh đạo của Lý Nam Đế. Quốc hiệu này tồn tại từ năm 544 đến năm 602 thì bị nhà Tùy tiêu diệt.

Đại Cồ Việt

Đại Cồ Việt (大瞿越) là quốc hiệu của Việt Nam từ thời nhà Đinh đến đầu thời nhà Lý, do Đinh Tiên Hoàng thiết đặt năm 968. Quốc hiệu này tồn tại 87 năm cho đến năm 1054, đời vua Lý Thánh Tông thì đổi sang quốc hiệu khác.

Đại Việt

Đại Việt (大越) là quốc hiệu của Việt Nam từ thời nhà Lý, bắt đầu từ năm 1054, khi vua Lý Thánh Tông lên ngôi. Quốc hiệu này tồn tại lâu dài nhất, dù bị gián đoạn 7 năm thời nhà Hồ và 20 năm thời thuộc Minh, kéo dài đến năm 1804, trải qua các vương triều Lý, Trần, Lê, Mạc và Tây Sơn, khoảng 724 năm.

Đại Ngu

Đại Ngu (大虞) là quốc hiệu của Việt Nam thời nhà Hồ. Quốc hiệu Đại Việt được đổi thành Đại Ngu năm 1400 khi Hồ Quý Ly lên nắm quyền. Sau khi nhà Hồ bị thất bại trước nhà Minh, và nhà Hậu Lê giành lại độc lập cho Việt Nam, quốc hiệu của Việt Nam đổi lại thành Đại Việt.

Về quốc hiệu này, theo truyền thuyết, họ Hồ là con cháu vua Ngu Thuấn (là một trong Ngũ Đế nổi tiếng ở Trung Hoa thời thượng cổ); sau này con Ngu Yên là Vĩ Mãn được Chu Vũ Vương của nhà Chu phong cho ở đất Trần gọi là Hồ Công, sau dùng chữ Hồ làm tên họ. Hồ Quý Ly nhận mình là dòng dõi họ Hồ, con cháu Ngu Thuấn, nên đặt quốc hiệu là Đại Ngu. Chữ Ngu (虞) ở đây có nghĩa là "sự yên vui, hòa bình", chứ không phải là từ "ngu" trong từ "ngu si" (愚癡).

Việt Nam

Quốc hiệu Việt Nam (越南) chính thức xuất hiện vào thời nhà Nguyễn. Vua Gia Long đã đề nghị nhà Thanh công nhận quốc hiệu Nam Việt, với lý lẽ rằng "Nam" có ý nghĩa "An Nam" còn "Việt" có ý nghĩa "Việt Thường". Tuy nhiên, tên Nam Việt trùng với quốc hiệu của quốc gia cổ Nam Việt thời nhà Triệu, gồm cả Quảng Đông và Quảng Tây của Trung Hoa lúc bấy giờ. Nhà Thanh yêu cầu nhà Nguyễn đổi ngược lại thành Việt Nam để tránh nhầm lẫn, và chính thức tuyên phong tên này năm 1804.

.