Trên chặng đường dài của lịch sử dân tộc, có từng niên biểu đánh dấu đậm nét
những dữ kiện nổi bật ảnh hưởng đến toàn bộ sinh hoạt của đất nước, hơn thế là
một dấu ấn khắc khoải ngậm ngùi cho hàng bao thế hệ.
Năm 1972, Quảng Trị được chọn như là một chiến trường quyết định, chiến trường
trắc nghiệm: những chiến thuật và súng đạn mới nhất đều được cả hai phía đem
thi thố với một mức độ và cường độ ác liệt thảm khốc chưa từng thấy. Mọi tấc
đất đều cháy xém rung lên như một cơn địa chấn kéo dài hàng tháng trời, tất cả
những gì được chăm chút xây dựng hàng bao thế kỷ để tạo nên một nét văn hoá,
một cảnh quan hiền dịu phút chốc trở thành bình địa. Dân Quảng Trị đói nghèo
giờ đây chỉ còn tay trắng, xác thân bơ phờ với một tâm trạng u uất tan nát. Năm
1972 điểm mốc quan trọng của lịch sử là vết hằn in dấu chót vót cao của điêu
linh thảm khốc đoạ đày trong mỗi một người Quảng Trị.
Lúc này hội đàm Paris đang gặp bế tắc,
tuy thế sau chuyến công du của Tổng thống Nixon qua Trung Cộng ngày 17-2-1972
và của ngoại trưởng Kissinger qua Liên Xô kết hợp với những cuộc oanh kích nặng
nề của không quân Hoa Kỳ trên miền Bắc. Chính phủ Bắc Việt đã chấp thuận mở lại
cuộc hoà đàm. Để hậu thuẫn cho cuộc thương thuyết này, Bộ Chính trị đảng Cộng
sản đã ra nghị quyết mở cuộc tấn công đồng loạt trên toàn lãnh thổ Miền Nam
Việt Nam mà ý định ban đầu lấy miền đông Nam bộ làm điểm, để nếu có thời cơ
thuận tiện sẽ tấn công uy hiếp Saigon, tạo áp lực trên bàn hội nghị, nhưng sau
khi cân nhắc thấy còn nhiều điểm yếu chưa hoàn thiện, Bộ Chính trị quyết định
chuyển hướng tấn công, lấy Trị Thiên làm điểm với một cố gắng cao nhất để chiếm
được hai tỉnh này bởi ở đây dễ tập trung lực lượng, chỉ đạo và bảo đảm vật chất
cho một chiến dịch quy mô lớn.
I. TƯƠNG QUAN LỰC LƯỢNG:
A. Quân lực Việt Nam Cộng Hoà:
a/ Giai đoạn đầu:
1/ Bộ binh:
- Sư đoàn 3 Bộ binh: Các
trung đoàn 2, 56, 57
- Sư đoàn TQLC: 2 Lữ đoàn
147, 258
- Địa phương quân: 41 đại
đội
- Nghĩa quân: 152 trung
đội
2/ Pháo binh: 7 tiểu đoàn và 1
pháo đội PB cơ động 175 ly,
3/ Thiết giáp: 7 chi đoàn
4/ Không quân: SD 1/KQ
b/ Giai đoạn tái phối trí:
- Giảm trung đoàn 56
- Được tăng cường thêm: Lữ
đoàn 369 TQLC; 3 liên đoàn BDQ: 4, 5, 6
- 2 Thiết đoàn kỵ binh
c/ Giai đoạn phòng thủ tuyến Mỹ Chánh và
tái chiếm:
- Sư đoàn Dù
- Sư đoàn TQLC
- 4 LD Biệt động quân
- LD 81 Biệt kích Dù
- Đại đội Hắc Báo SD1
- 3 Thiết đoàn 7, 18, 20
- SD1 Không Quân
Về phía Hoa kỳ:
Ngoài 250 máy bay tại sân bay Đà Nẵng và Thái lan, ngày 3-5, hai hàng không mẫu
hạm Kitty Hawk và Coral Sea vào hải phận Việt Nam hợp lực với 2 HKMH Hancoc va
Constellation nâng số phi cơ của Hải quân lên 275 chiếc.
Lần đầu tiên, QLVNCH đưa pháo binh cơ động 175 và chiến xa M48 ra chiến trường.
Đầu tháng 5, hoả tiễn chống tăng TOW cũng được không vận đến Đà Nẵng để trang
bị cho SD Dù và TQLC.
B. Quân đội Bắc Việt:
1/ Bộ binh:
- Giai đoạn 1 gồm 3 Sư đoàn: 304, 308, 324
- Giai đoạn 2 thêm 3 Sư đoàn: 320,
325, 312
- Trung đoàn
Độc Lập: 6
- 5 Tiểu đoàn
độc lập: 2,15,19, 38, 7
- 4 Tiểu đoàn
đặc công: 25, 31, 33, 35
- 5 Tiểu đoàn
địa phương: 3, 8, 10,14 (Quảng Trị) và 47 (Vĩnh Linh)
2/ Pháo binh: 4 Trung đoàn:
84, 68, 164, 45.
3/ Phòng không:
- 4 Trung đoàn
cao xạ: 241, 243, 250, 280.
- 1 Trung đoàn
hỏa tiễn Sam 2: 236
4/ Thiết giáp: 2 Trung
đoàn: 202, 203
5/ Công binh: 2 Trung đoàn: 229, 249
6/ Hải quân: Đoàn 126 thuộc khu vực 5 HQ
Lần đầu tiên tại chiến trường miền Nam, QD/BV đã sử dụng xe tăng T54, pháo 130
ly, hoả tiễn địa không Sam 2, HT chống tăng có điều khiển AT3, HT tầm nhiệt
chống máy bay SA7, đại bác PK57 với chiến thuật tấn công hợp đồng binh chủng xa
bộ pháo mà một mũi tiến quân lên đến cấp sư đoàn.
II. QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT TẤN CÔNG
Do tính chất quan trọng của trận chiến,
Quân Uỷ Trung ương quân đội Bắc Việt đã cho thành lập Đảng Uỷ và Bộ Tư lệnh
chiến dịch Trị Thiên do tướng Lê Trọng Tấn phó tổng Tham mưu trưởng làm Tư
Lệnh, tướng Lê Quang Đạo, phó chủ Nhiệm Tổng Cục Chính trị làm Chính uỷ kiêm Bí
thư Đảng Uỷ, các ông Cao văn Khánh, Giáp văn Cương, Doãn Tuế, Hồng Sơn, Lương
Nhân, Anh Đệ làm phó Tư lệnh chiến dịch Bí Thư Tỉnh Uỷ QT Hồ Sĩ Thản cũng được
tham gia đảng uỷ Bộ Tư Lệnh chiến dịch. Thượng tướng Văn Tiến Dũng, Uỷ viên Bộ
Chính trị, Tổng Tham mưu trưởng được cử làm đại diện của quân uỷ Trung ương
trực tiếp chỉ đạo hướng chiến lược quan trọng này .
Ngày 11-3-1972, BCT thông qua nghị quyết của Quân Uỷ Trung ương. Mọi binh chủng
đều dồn nổ lực chuẩn bị chiến trường, tất cả đơn vị Trinh sát bộ và pháo áp sát
điều nghiên các căn cứ của QLVNCH, cơ sở nội tuyến được lệnh theo dõi hoạt động
trên mọi bình diện để phát hiện sớm nhất các kế hoạch, đơn vị công binh bí mật,
gấp rút mở đường cho tăng, pháo. Các sư đoàn ở phía Bắc đang âm thầm hành quân
đến tuyến xuất phát…
Về phía QLVNCH, vào trung tuần tháng
3, các tin tức không ảnh và không thám đã phát hiện những chỉ dấu làm đường ở
phía tây và tây nam, đài quan sát ở căn cứ Fuller, Baho, Holcomb đã nghe được
những tiếng động cơ giới, trong trận phục kích của đơn vị DPQ tại một địa điểm
phía TN căn cứ Ái Tử, đã phát hiện phiên hiệu của một đơn vị trinh sát chủ lực,
các tin tức do mật báo viên cung cấp cho P2/TK và Ty Cảnh sát quốc gia Quảng
Trị cũng cho biết những dấu hiệu chuẩn bị cho một trận chiến qui mô. Tổng hợp
những tin trên, P2/SD3 và P2/BTL/QD1 đã đưa ra ước tính tình báo về một cuộc
tấn công mạnh của QD Bắc Việt vào Quảng Trị. Tuy nhiên những ước tính này dường
như không thuyết phục được các cấp chỉ huy để có những kế hoạch quân sự đứng
đắn. Bộ TTM nhận định rằng hướng tấn công của QDBV là Tây nguyên nên điều động
sư đoàn Dù và một số đơn vị trừ bị khác lên Kontum – Pleiku. Quân đội Bắc Việt
nắm được điều này nên đã cho nghi binh chiến lược bằng cách có những hoạt động
trinh sát và chuyển quân tương đối lộ liễu và những cuộc tấn công hạn chế vào
các căn cứ ở Quân Đoàn 2. Sư đoàn 304 đang ém quân tại Khe Sanh, đã cho tổ đài
vô tuyến tiếp tục hành quân vào Tây Nguyên và thường xuyên phát đi những chỉ
thị, lệnh hành quân y như thật. BTL/SD3 có lẽ đánh giá tình hình chưa đến
nỗi nào nên đã cho đổi quân đúng vào ngày mở màn tấn công của Quân Đội Bắc
Việt, trong cuốn “Easter Offensive”' của Đại tá Gerry H. Turley cũng cho biết:
“ … theo chương trình, vào trưa ngày 30-3-1972, tướng Giai và vị cố vấn HK sẽ
bay về Saigon nghỉ Lễ Phục sinh cuối tuần, mặc dầu việc hoán đổi vị trí của 2
Trung đoàn đến 6 giờ chiều mới hoàn tất…”
Nói tóm lại, QD Bắc Việt đã tạo được yếu tố bí mật bất ngờ đến phút chót.
Ngày 15-3-1972, tại Bãi Hà (tây Vĩnh Linh)
tướng Tấn đã họp Bộ Chỉ huy Chiến dịch để đánh giá tình hình 2 phía trong khu
vực đồng thời phổ biến nhiệm vụ và phân công cụ thể. Ngày mở cuộc tấn công là 4
giờ 30 chiều 30-3-1972.
Có 3 nhiệm vụ chủ yếu:
- Tiêu diệt cho được 2 Sư đoàn và đánh thiệt hại nặng 1 SD khác
- Phối hợp tấn công quân sự và binh vận, nổi dậy cả nông thôn lẫn thành thị,
làm tan rã lực lượng địa phương, đánh bại kế hoạch bình định.
- Chiếm phần lớn lãnh thổ Trị Thiên, có điều kiện đánh chiếm toàn bộ
Căn cứ vào việc phối trí lực lượng của SD3 và TQLC, Bộ Tư Lệnh chiến dịch đã tổ
chức 4 cánh quân và sử dụng các lực lượng tác chiến trên từng cánh như sau:
1. Cánh Bắc, cánh chủ yếu, sử dụng SD 308, 2 Trung đoàn độc lập 48,
47, Tiểu đoàn 15 độc lập, 2 Trung đoàn pháo mặt đất (164, 84), 1 Trung đoàn
pháo cao xạ (284), 2 Tiểu đoàn xe tăng, 2 Tiểu đoàn công binh, TD 33 đặc công
do tướng Hồng Sơn phó tư lệnh chiến dịch và Hoàng Minh Thi phó chính uỷ trực
tiếp chỉ huy . Mục tiêu tấn công là các vị trí đóng quân của Trung đoàn 57 và
Trung đoàn 2 từ căn cứ A1 đến Fuller, mục tiêu kế tiếp là thị xã Đông Hà.
2. Cánh Tây, sử dụng SD.304, 2 Trung đoàn 38 và 68, 4 Trung đoàn cao
xạ (230, 232, 241, 280), 2 Tiểu đoàn hoả tiễn 122 ly, 1 Tiểu đoàn xe tăng, 1
Tiểu đoàn công binh, do tướng Hoàng Đan, tư lệnh SD 304 chỉ huy, có nhiệm vụ
tấn công tuyến phòng thủ của Lữ đoàn 147 TQLC tai Ba Hô, Sarge, Holcomb, bao
vây tiêu diệt các căn cứ Mai Lộc, Carroll (đồi 241 hay Tân Lâm), Khe Gió . Sau
đó chuyển hướng tấn công về căn cứ Ái Tử (nơi đặt BTL/SD3).
3. Cánh Nam, cánh thứ yếu nhưng rất quan trọng, do SD.324, 3 Tiểu đoàn
địa phương Quảng Trị cùng các binh chủng phối thuộc, do tướng Giáp văn Cương,
phó tư lệnh chiến dịch và Lê Tự Đồng phó chính uỷ chỉ huy, có nhiệm vụ tiêu
diệt các lực lượng ở nam, bắc sông Thạch Hãn, chủ yếu là khu vực Phượng Hoàng
(Pedro) Barbara và đoạn đường Bắc sông Mỹ Chánh, thực hiện chia cắt Trị Thiên.
4. Cánh Đông, cánh thứ yếu, sử dụng tiểu đoàn 47 địa phương Vĩnh Linh,
2 Tiểu đoàn đặc công (31, 25), 1 Tiểu đoàn pháo, 4 đại đội địa phương, đoàn 126
Hải quân do Bùi Thúc Dưỡng trưởng phòng đặc công chiến dịch chỉ huy, có nhiệm
vụ bao vây Dốc Miếu, Quán Ngang từ phía đông, tiêu diệt căn cứ Hải quân Cửa
Việt, phá kế hoạch bình định ở Triệu Phong, thọc sâu vào đông bắc Ái Tử.
PHÓNG ĐỒ CUỘC TẤN CÔNG CỦA QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT
VÀO CÁC VỊ TRÍ QL/VNCH TẠI QUẢNG TRỊ
NGÀY 30-3-1972
Đến ngày 26-3-72, mọi chuẩn bị cho chiến dịch cơ bản hoàn thành. Cục vận tải,
đoàn 559, đoàn vận tải QK4 cùng hàng ngàn thanh niên xung phong, dân công hoả
tuyến của Quảng Bình, Vĩnh Linh đã chuyển được hàng chục ngàn tấn hàng phục vụ
chiến dịch.
Sáng ngày 30-3-72, Bộ Tư lệnh chiến dịch quân đội Bắc Việt họp lần cuối để khai
triển kế hoạch. Trưởng phòng Quân Báo của mặt trận báo cáo Trung đoàn 56 đang
trên đường đến thay quân ở Fuller. Tướng Tấn nhận định như vậy kế hoạch chưa
bại lộ nên đã cho giờ nổ súng sớm hơn, tức 11 giờ 30. Tuy vậy lúc 10 giờ 30 khi
TD. 2/56 lọt vào ổ phục kích của TD.3/27, Trung đoàn 27 Độc lập, Tiểu đoàn
trưởng Nguyễn Hữu Hiệu đã ra lệnh nổ súng (sớm hơn kế hoạch 1 giờ). Đến 11 giờ
30 khi giờ G khởi điểm, hàng trăm khẩu pháo 130 ly, HT. 122 đồng loạt nã đạn
vào 14 căn cứ phòng thủ của Sư đoàn 3 và Thuỷ Quân Lục Chiến.
Đến 10 giờ sáng 31-3-72 căn cứ Fuller bị tràn ngập, tại phía Bắc, dưới áp lực
nặng nề của pháo binh và bộ binh vây ép. Tiểu đoàn 2/2 phải bỏ Cồn Tiên rút vào
căn cứ C2, đồng thời TD 2 và 3/57 về căn cứ C1.
Tại cánh đông, đoàn 126 Hải quân đã
ồ ạt tấn công duyên đoàn 11 và khống chế cảng Cửa Việt, cùng lúc Tiểu đoàn 47
địa phương Vĩnh Linh, 2 Tiểu đoàn đặc công 25, 31, 4 đại đội địa phương Quảng
Trị và 1 Tiểu đoàn pháo phối hợp đã làm tan rã các đơn vị địa phương quân,
nghĩa quân tiểu khu Quảng Trị tại phía bắc sông Thạch Hãn.
Tại cánh Tây, được xem là cánh trọng yếu của chiến dịch, từ trưa ngày 30-3-72,
tất cả các khẩu pháo 130 ly của 2 Trung đoàn 68, 38 và 2 Tiểu đoàn hoả tiễn đều
tập trung nhắm vào Carroll, Mai Lộc, Holcomb, Ba Hô, Sarge, riêng tại 2 căn cứ
sau do TD 4/147 trú đóng đã bị gần 1000 quả đạn, đồng thời cho Trung đoàn 9 và
66/304 ồ ạt tấn công, cuộc chiến đấu diễn ra rất ác liệt, đôi bên thiệt hại
nặng nề, đến 10 giờ 45 đêm 31-3-72, căn cứ Sarge di tản và 4 giờ sáng 1- 4 -72,
TD4/TQLC cũng phải rút khỏi Ba Hô. Tại Khe Gió trên QL 9 nơi trú quân của TD
3/56, trưa 31-3 một bộ phận của Trung đoàn 9/304 đã tấn công tràn ngập, cùng
lúc căn cứ Holcomb do TD 8/147 trấn giữ đã bị 2 Trung đoàn 1 và 2/324 tấn công
dữ dội, buộc phải rút về căn cứ Phượng Hoàng.
Trong ngày 31 - 3 BTL/QD1 điều TD7 TQLC tăng cường cho LD147 tại Mai Lộc.
TD3/258 từ Nancy được điều đến giữ an ninh QL9 đoàn Đông Hà – Cam Lộ. BCH Lữ
đoàn 258 TQLC cùng TD 6 được điều động đến căn cứ Ái Tử, trong đêm, Bộ Tham mưu
Sư đoàn 3 triệt thoái vào Cổ Thành Quảng Trị.
Qua ngày 2 – 4 - 72, BTL/SD3 dồn nổ lực gom quân thiết lập hệ thống phòng thủ
mới theo tuyến Cửa Việt, Đông Hà, Cam Lộ, Carroll, Mai Lộc, Phượng Hoàng. Tuy
nhiên sau khi chiếm xong các căn cứ, quân đội Bắc Việt tiến chiếm chi khu Cam
Lộ, đồng thời dồn mọi nỗ lực đánh vào Carroll và Mai Lộc.
Vào lúc 14 giờ 30 ngày 2 – 4 - 72, không chịu nổi áp lực nặng nề của pháo và bộ
binh vây khốn, Trung tá Phạm văn Đính, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 56 đã liên
lạc với quân đội Bắc Việt xin đầu hàng cùng với 1500 binh sĩ. Biến cố này đã
gây kinh hoàng và chấn động đến tinh thần chiến đấu của toàn binh sĩ trong
vùng. Mất Carroll, căn cứ Mai Lộc nơi đặt BCH/LD147/TQLC liên tục bị pháo kích
và tấn công, đến 10 giờ đêm 2 - 4 toàn bộ rút về Đông Hà và lui tuyến sau tại
tổ chức. Vào lúc 9 giờ sáng 2-4, 20 chiến xa T54 từ hướng bắc theo QL1 tiến vào
Đông Hà. TD 3/ TQLC với toàn chống chiến xa trang bị đại bác 106 được lệnh phải
tử thủ bằng mọi giá. Lần đầu tiên trong cuộc chiến VN, bộ binh BV cũng chiến xa
với sự yểm trợ của các loại pháo, hoả tiễn địa không Sam 2 đã trực diện với
TQLC có DB 106, M72 chống chiến xa, pháo binh, hải pháo, phi cơ các loại. Cuộc
tấn công bị chận lại ở phía bắc sông, đến 4 giờ 30 chiều, toán công binh TQLC
đã giật sập cầu Đông Hà.
Sau 4 ngày tấn công của quân đội Bắc Việt, 14 cứ điểm từ hướng Bắc, Tây, Tây
Nam và 3 chi khu đã phải rút bỏ, QLVNCH tại giới tuyến mất nguyên 1 BCH Trung
đoàn, 7000 binh sĩ tử thương, bị thương, bị bắt hoặc thất lạc đơn vị . Trên
50.000 đồng bào thuộc các huyện Cam Lộ, Hương Hoá, Gio Linh đã bỏ nhà cửa,
ruộng vườn với hai bàn tay trắng đổ dồn ra QL1 và 9 để chạy về Quảng Trị, nhiều
cái chết thê thảm đã xảy ra!
Ngày 2 – 4 - 72, TT Nguyễn văn Thiệu ra Huế đã chỉ thị cho các Tư lệnh tăng
cường lực lượng để bằng mọi giá cầm chân đối phương trên tuyến phòng ngự Đông Hà
, Ái Tử, Phượng Hoàng, La Vang.
Ngày 3 – 4 - 72 đã không vận BTL/SD/ TQLC và LD 369 từ Saigon ra Mỹ Chánh, hôm
sau Bộ chỉ huy BDQ cùng 3 Liên đoàn 4,5,6 từ QK2 và QK4 cũng đã đến Quảng Trị .
Tất cả các lực lượng trên được phối trí như sau: Tại Đông Hà, Lai Phước do
Trung đoàn 57, 2 Liên đoàn 4 và 5 BDQ, 2 Thiết đoàn 17, 20 đảm trách dưới sự
chỉ huy của Đại tá Nguyễn Trọng Luật – Trung đoàn 2 trách nhiệm khu vực nam Ái
Tử đến bờ bắc sông Thạch Hãn, Liên đoàn 1 BDQ phòng thủ thị Xã Quảng Trị, lập
phòng tuyến phía nam sông Thạch Hãn. Lữ đoàn 258 tại phía tây CC/Ái Tử và
Phượng Hoàng. Tất cả các đơn vị này đều đặt dưới quyền chỉ huy của tướng Vũ Văn
Giai, Tư lệnh SD/3BB mặc dầu SD/ TQLC có đến 2 Lữ đoàn tham chiến và Bộ chỉ huy
BDQ với 3 Liên đoàn, đây là một sai lầm nghiêm trọng về chiến thuật chỉ huy,
bởi thế đã có nhiều trường hợp các đơn vị này chỉ thi hành lệnh sau khi gặp chỉ
huy đơn vị gốc chấp thuận.
Về phía QDBV, BCH/ CD nhận định tuy QLVNCH tăng cường lực lượng nhưng chưa được
củng cố, tinh thần hoang mang giao động, nếu đánh nhanh đánh mạnh sẽ tan vỡ mau
chóng do đó đã ra lệnh cho các SD tấn công vào trung tâm phòng ngự theo 3
hướng:
- SD 308 được tăng cường thêm Trung đoàn 48 sẽ tấn công Đông Hà – Lai Phước
- SD 304 tấn công căn cứ Ái Tử, Cầu Quảng Trị
- SD 324 tấn công căn cứ Phượng Hoàng La Vang cắt giao thông trên QL1 từ Cầu
Nhùng đến Bến Đá, Mỹ Chánh.
Tại Cánh Đông, ngoài lực lượng hiện có ở
giai đoạn 1, được tăng cường thêm Trung đoàn 27 để chiếm giữ cho được khu vực
quận Triệu Phong.
Đúng 15 giờ ngày 8 - 4, tất cả các Trung
đoàn pháo và hoả tiễn được lệnh nổ súng nhắm vào các mục tiêu trên. Vào lúc 5
giờ sáng 9 - 4, SD 308 và Trung đoàn 102 chiến xa đã ồ ạt tấn công tuyến phòng
thủ của BDQ và Lữ Đoàn 1 Kỵ binh tại Đông Hà, đồi Quai Vạc (cây số 6 trên QL 9)
nhưng trước sự chiến đấu kiên cường dạn dày kinh nghiệm của BDQ, tuyến phòng
thủ này vẫn giữ vững. Cùng giờ tại phía tây Ái Tử, Trung đoàn 24/SD304 cùng một
TD xe tăng đã tấn công căn cứ Phượng Hoàng do TD 6/TQLC trú đóng. Nhờ hoả lực
phi pháo yểm trợ kịp thời chính xác, các mũi tấn công đều bị đẩy lùi. Lần đầu
tiên tại chiến trường VN, xe tăng M48 đã đụng đầu với T 54. Trận đánh ngày 9 -
4 tại căn cứ Phượng Hoàng là một cuộc hợp đồng binh chủng phi xa bộ pháo tuyệt
vời nhất của QLVNCH. 13 trong số 16 xe tăng bị bắn cháy tại chỗ, 2 chiếc còn
nguyên vẹn được TQLC kéo về Ái Tử, sau đó đưa về Saigon triển lãm .
Như vậy sau 2 ngày mở cuộc tấn công đợt
2 vào tuyến phòng thủ Đông Hà, Ái Tử, Phượng Hoàng, các đơn vị BV đã không đạt
được kế hoạch mà còn bị tổn thất nặng do QLVNCH thay đổi phương thức tác chiến
mới là phòng thủ di động liên hoàn, phối hợp hoả lực nhịp nhàng chính xác, nâng
cao tinh thần chiến đấu của binh sĩ. Tại Ái Tử, ngày 23 - 4, LD147 đến thay
LD258.
Từ ngày 10 –> 26/4, chiến trường
tương đối ở mức trung bình QDBV chỉ mở những đợt tấn công thăm dò nhằm phát
hiện quy luật và kỹ thuật tác chiến của QLVNCH đồng thời để ổn định phương tiện
và phương án tấn công, quyết đạt được mục tiêu đã đề ra lúc ban đầu.
Đúng 5 giờ 30 sáng 27 – 4 - 72, QD/BV đã
tập trung tất cả các loại pháo cối 130, D74, lựu pháo 155, 122, 100, 105, cối
160, 120, hoả tiễn BM14, A12, H12, DKB đồng loạt bắn vào Đông Hà, Lai Phước, Ái
Tử, La Vang và thị xã Quảng Trị, 20 phút sau, 3 Sư đoàn bộ binh, 2 Trung đoàn
xe tăng được lệnh xung phong: SD308 điều Trung đoàn 102 với một TD xe tăng tấn
công cầu Lai Phước, 2 Trung đoàn 36 và 88 tiến thẳng vào Đông Hà.
Đến 10 giờ 30 ngày 28 - 4, QD/BV đã làm chủ Đông Hà - Lai Phước. tại khu vực Ái
Tử, Quảng Trị, SD304 điều Trung đoàn 66 chiếm Tích Tường, Như Lệ, khai triển về
hướng Cầu Ga, chận đường lui quân trên QL1 đồng thời cho 2 Trung đoàn 21, 48 và
một Trung đoàn xe tăng tiến thẳng vào Ái Tử.
Trước áp lực nặng nề của hoả lực và quân số đông gấp bội, ngày 30 – 4 - 72, LD147
phải rút vào thị xã Quảng Trị . Trong lúc 2 Sư đoàn 304, 308 tấn công Đông Hà-
Lai Phước, Ái Tử, SD324 âm thầm hành quân chiếm lĩnh các khu vực trọng yếu phía
tây QL1 từ Hải Lâm đến Mỹ Chánh nhằm cắt đường tiếp từ Huế ra và lui quân từ cổ
thành Quảng Trị . Riêng tại Cầu Nhùng, Mai Đàn đã sử dụng nguyên Trung đoàn 1
để tấn công, Trung đoàn 2 hướng Bến Đá . Nhiều trận đánh đẫm máu, ác liệt đã
xảy ra, SD 324 khống chế được hoàn toàn đoạn đường này đặc biệt từ Cầu Nhùng
đến Bến Đá, tất cả hoả lực đều bắn xả xuống khi phát hiện có sự di chuyển bất
chấp đó là xe hàng, xe cứu thương hay dân thường.
Ba SĐ/QBV đang tạo thế gọng kềm vây ép những khu vực còn lại trong lúc pháo
binh tập trung huỷ diệt thị xã (chỉ trong cổ thành đến lúc rút đi vẫn chưa bị
quả đạn nào!), một số đông binh sĩ đã bỏ đơn vị đưa gia đình di tản. Tinh thần
quân dân giao động mạnh, lực lượng tăng viện không có, SD1 Không quân không
được phép bay qua sông Mỹ Chánh.
Trước tình hình đó, sáng 1 – 5 - 72, Chuẩn tướng Vũ Văn Giai họp Bộ Tham Mưu Sư
Đoàn cùng chỉ huy các binh chủng tuyên bố rút quân khỏi Quảng Trị. Sau khi các
đơn vị trong cổ thành ra khỏi theo hướng Trí Bưu, Quy Thiện, Hải Lăng đến giữa
trưa, 3 trực thăng CH54 đã bốc tướng Giai và các cố vấn vào Huế (Tướng Giai sau
đó được giải giao về SG ra toà án quân sự mặt trận, tước đoạt binh quyền và
giam ở khám Chí Hoà cho đến năm 75).
Đến 14 giờ 30, LD147 và LD1KB rút khỏi Quảng Trị. Ngày 2 – 5 - 72 phòng tuyến
cuối cùng của QLVNCH là sông Mỹ Chánh.
Ngày 4 – 5 - 72 trên tờ nhật báo Pacific Stars and Stripes của quân đội Hoa Kỳ,
người ta đọc được bức thư của Tướng Giai bằng Anh ngữ như sau:
 Thursday, May 4, 1972 The Cost Of Being A General
|
 |
“… Tôi chấp nhận hoàn toàn trách nhiệm trước lịch sử và pháp luật về cuộc triệt thoái này. Thị xã Quảng Trị đã hoang tàn đổ nát. Lương thực, đạn dược và nhiên liệu dự trữ đã cạn. Các đơn vị tác chiến đã quá mệt mỏi. Tôi thấy không còn lý do nào chính đáng để ở lại bảo vệ những hoang tàn đổ nát ấy. Tôi ra lệnh cho các đơn vị dưới quyền triệt thoái trong trật tự, để tái củng cố lực lượng, thiết lập phòng tuyến và mặt trận mới, để tấn công lại đối phương, nếu chúng vẫn còn duy trì cuộc chiến tranh đầy sai trái này…"
Chuẩn tướng Vũ văn Giai
Tư lệnh Sư đoàn 3BB
III. TÁI
CHIẾM QUẢNG TRỊ
Trước tình hình khẩn trương, có nguy cơ QD/BV sẽ tấn công vào Thừa Thiên Huế,
trong khi Tướng Lãm cùng Bộ Tham Mưu của ông không còn khả năng và uy tín để
chỉ huy những đại đơn vị thuộc quyền và ứng phó với một chiến trường quá cỡ.
Ngày 1 – 5 - 72 Tổng thống Thiệu bổ nhiệm Trung tướng Ngô Quang Trưởng đảm nhận
chức vụ Tư lệnh Quân Đoàn 1.
Ngày 4 - 5 Đại tá Bùi Thế Lân thay Tướng Lê Nguyên Khang làm Tư lệnh SD/TQLC.
Ngày 5 - 5 Tướng Nguyễn Duy Hinh giữ chức vụ Tư lệnh SD/3BB (Sư đoàn này được
đưa về Phú Bài tái huấn luyện và bổ sung, đến cuối năm vào hoạt động tại chiến
trường Quảng Đà). Tình huống lúc này rất phức tạp: hàng trăm ngàn dân QT lánh
nạn đổ dồn về Huế – Đà Nẵng, một số quân nhân bỏ đơn vị gây cảnh phi pháp hỗn
loạn trên đường phố Huế, trinh sát, đặc công VC trà trộn tuyên truyền rỉ tai,
bạo động, đốt chợ Đông Ba… một số căn cứ do SD1 trấn giữ ở tây Huế đã bị chiếm…
tất cả tạo nên những nỗi hoang mang lo sợ cho dân và giảm tiềm năng chiến đấu
của binh sĩ. Để đối phó với tình hình ấy, Tướng Trưởng ban hành lệnh giới
nghiêm trên toàn tỉnh Thừa Thiên và đưa ra 2 nhiệm vụ phải khẩn cấp thực hiện
là phòng thủ Huế và tái chiếm Quảng Trị .
Tuyến Mỹ Chánh lúc này do Lữ đoàn 2 Dù, Liên đoàn 1 BDQ và 2 Lữ đoàn TQLC trấn
giữ. Từ trung tuần tháng 5, SD/TQLC với sự phối hợp yểm trợ của Hạm đội 7 đã mở
những cuộc hành quân trực thăng vận và đổ bộ vào hậu tuyến của Quân đội BV,
đồng thời QD/BV cũng cho các SD với chiến xa yểm trợ dàn trận tấn công trên
toàn tuyến: những trận đánh dữ dội, thảm khốc xảy ra, thiệt hại cả đôi bên rất
lớn.
Ngày 22 - 5 Bộ TTM đã tăng cường BTL Sư đoàn Dù và LD 3 Dù.
Bước vào tháng 6, SD/TQLC bắt đầu mở
những cuộc hành quân tiến ra phía Bắc, cho đến ngày 18 - 6 đã lập phòng tuyến
mới phía ngoài Mỹ Chánh 4 cây số .
Ngày 28 - 6, BT/LQD1 khai diễn cuộc hành quân Lam Sơn 72 với Sư đoàn Dù hướng
tây và SD/TQLC hướng đông QL1 dàn hàng ngang tiến thẳng ra hướng thị xã Quảng
Trị. Có thể đây là trận chiến vĩ đại, khốc liệt gay cấn nhất trong lịch sử
chiến tranh quốc cộng, khi lực lượng tham chiến mỗi bên lên đến cấp quân đoàn
với những phương tiện tối tân hiện đai. Các SĐ/QBV hành quân trên vùng đồng
bằng và cồn cát đã bị phi cơ chiến lược, chiến thuật, pháo binh gây thiệt hại
nặng, tăng pháo bỏ lại ngổn ngang. Chỉ sau 1 tuần hành quân, với sự yểm trợ hoả
lực tối đa của Hoa Kỳ, 2 Sư đoàn Tổng Trừ Bị của QLVNCH đã hoàn toàn tái chiếm
Hải Lăng, đẩy lui 4 Sư đoàn QD/BC 320, 325, 303, 308 về khu vực chung quanh thị
xã và một phần quận Triệu Phong.
Thị xã và Cổ thành Quảng Trị lúc này trở thành vật mặc cả tại bàn hội nghị
Paris, cả hai bên đều muốn có những thành quả để tạo ưu thế trong cuộc họp ngày
27-7-72. Từ trung tuần tháng 7, QD/BV đưa sư đoàn trừ bị cuối cùng, SD 312 ra
mặt trận, nâng lực lượng tham chiến lên đến 6 Sư đoàn, đồng thời điều thêm
Trung đoàn 95/325 vào tăng viện cho Trung đoàn 48 đang chốt giữ Cổ thành và thị
xã. Về phía QLVNCH, BTTM dự tính đưa ra 1 Sư đoàn Bộ binh từ vùng 4 ra tăng
cường nhưng sau cùng phải huỷ bỏ vì có quá nhiều trở ngại từ chiến thuật, tiếp
vấn đến tâm lý binh sĩ.
Hai mũi tấn công của QLVNCH khi tiến gần vòng đai thị xã đều phải khựng lại vì
những tổ chốt liên hoan dày đặc của quân đội BV đặc biệt là tại ngã ba Long
Hưng, ngã tư Thạch Hãn, Nhà Ga. Sau mấy tuần liên tục tấn công, Lữ đoàn 3 Dù
quá mệt mỏi và bị một số tổn thất, ngày 27 - 7 được lệnh lui về tuyến sau
nhường khu vực hoạt động cho LD 258/ TQLC, như vậy toàn bộ SD/TQLC từ 3 hướng
đang nhắm vào Cổ thành .
Ngày 29 - 7 hoả lực Việt Mỹ bắt đầu trận tập kích phong lôi vào khu vực 4 cây
số vuông của thị xã bằng phi cơ chiến lược, chiến thuật, hải pháo, pháo binh.
Vùng ngoại vi Long Hưng, Thạch Hãn, Nhà Ga đến Trí Bưu, An Tiêm, Quy Thiện hầu
như đã thanh bình địa. Lực lượng hai bên tranh nhau từng căn nhà, đoạn hào, gầm
cầu, hố đất, cống rãnh, khai thác tối đa hoả lực để tiêu diệt quân bộ chiến.
Trận đánh cam go dai dẳng suốt 2 tháng trời.
Qua đầu tháng 9, BTL/QD1 điều 2 Liên đoàn BDQ thay tuyến phòng thủ của Lữ đoàn
147 ở hướng Bắc, tập trung 2 Lữ đoàn 147, 258 cùng thiết giáp tấn công dứt điểm
thị xã và Cổ thành Quảng Trị . QD/BV cùng nổ lực tăng cường lực lượng và đích
thân Tư lệnh phó chiến dịch xuống hành quân với các Sư đoàn, quân số trong
thành cổ lên đến 8 Tiểu đoàn.
Nhưng trong lúc này ở Quảng Trị bắt đầu chuyển mùa, mưa lũ liên miên, QD/BV gặp
nhiều khó khăn trong công sự phòng thủ, hầm hào vừa bị ngập nước, vừa bị hoả
lực phi pháo tập trung huỷ diệt, các cánh quân của TQLC đã làm chủ thị xã, dồn
lực lượng đối phương vào gọn trong thành cổ và bị thiệt hại nặng, theo tài liệu
chính thức của phòng Quân lực mặt trận, trung bình hàng ngày có trên 100 người
chết, chưa kể số bị thương, trong lúc đó hoả lực yểm trợ giảm và đường tiếp tế
bị cắt… Những ngày trung tuần tháng 9 đã xảy ra biết bao trận cận chiến đẫm máu
dưới chân cổ thành, trận chiến một mất một còn giữa TQLC và 8 Tiểu đoàn CS/BV.
Nhằm cứu nguy tình trạng bi đát này, BTL chiến dịch ra lệnh cho Trung đoàn
18/325 vượt sông sang thị xã quyết giữ thành cổ, nhưng nước sông Thạch Hãn dâng
cao, hoả lực Việt Mỹ khống chế liên tục, cuộc chuyển quân không thực hiện được.
Chiều 15-9 các đơn vị TQLC đã cắm cờ trên Cổ thành và ngày 16-9 đã làm chủ hoàn
toàn thị xã.
Cả thế giới đang hướng về Quảng Trị, dưới ánh mắt tò mò trông đợi để nhìn mặt
kẻ thắng người thua trên một canh bạc, những phóng viên rình rập hàng giờ để
tranh nhau chớp cho được bức ảnh đầu tiên khi dựng một ngọn cờ. Riêng người
Quảng Trị tâm tư bồn chồn, ngóng chờ một khoảng lặng yên tiếng súng để trở về,
nhưng họ có thấy gì đâu, một nỗi chết bao trùm trái dài từ đại lộ kinh hoàng
đến thị xã, mà có còn cái gì để gợi nhắc một thành phố hay không? “Những sự
kiện kinh hoàng nhất đã xảy đến, những thống khổ đoạ đày nhất đã hiện hiện, tất
cả tàn khốc chất ngất chiến tranh đã ào xuống trên Quảng Trị!”.
Người dân mất hết, ngơ ngác quẩn quanh để định vị trí ngôi nhà của mình, nhưng
mọi thứ bây giờ chỉ là đống gạch vụn khổng lồ, chẳng có ngôn từ nào đủ ý để
diễn đạt hết mức độ tàn phá và nỗi u uất trong lòng người …
Cả hai phe đều mở tiệc mừng, tưởng thưởng công lao, tung hô chiến thắng và làm
cuộc thống kê: người ta đếm những xác chết, những tấn bom đạn, phương tiện
chiến tranh, công trình xây dựng bị phá huỷ… nhưng có biết bao điều không đếm
được tiềm ẩn trong tận đáy tâm hồn, lúc chùng xuống, khi dâng lên nghẹn ngào...
Người Quảng Trị mất đến cả những dấu tích của ký ức, họ trở về, ngậm ngùi rồi
cất bước. Trong tang thương, ngút ngàn khổ ải, họ tự hỏi sao định mệnh quá khắt
khe với một vùng đất khô cằn cùng những con người chơn chất đến thế!?
Năm 72 đã tạo nên một nỗi đau của dân tộc và một cái tang, một mất mát lớn lao
trong mỗi người Quảng Trị, đúng như lời của một nhà thơ miền Bắc viết sau năm
1975:
"Nghĩ cho cùng trong mọi cuộc chiến tranh
Phe nào thắng, nhân dân đều bại"
TỔNG HỢP TỪ CÁC TÀI LIỆU:
Ø Quảng Trị 72 của Sở Văn Hoá Thông Tin Quảng Trị
Ø Mùa Hè Đỏ Lửa của Phan Nhật Nam
Ø Bài viết: “Thuỷ Quân Lục Chiến VN và trận chiến Xuân Hè 72
tại vùng I Chiến thuật” của Trần văn Hiển – Trưởng phòng 3SD/TQLC
LÊ VĂN TRẠCH
(Update September 12, 2022)
No comments:
Post a Comment