Tác phẩm “Giải Khăn Sô Cho Huế” của nhà văn Nhã Ca
đã ra mắt lần đầu tiên vào năm 1969 tại Việt Nam. Năm 1970, tác phẩm này được
Giải thưởng Văn học Việt Nam.
Nhã
Ca (tên thật Trần Thị Thu Vân) sinh năm 1939 tại Huế, đến năm 1960 bà vào Sài
Gòn và bắt đầu viết văn. Trong thời gian 1960 – 1975, 36 tác phẩm của bà được
xuất bản gồm nhiều thể loại như thơ, bút ký và tiểu thuyết. Một số tác phẩm của
bà lấy xứ Huế làm trọng điểm.
Cũng vì nội dung trong những
tác phẩm của bà, sau năm 1975, Nhã Ca bị chính quyền giam hai năm vì tội “biệt
kích văn hóa”. Chính cuốn Giải
khăn sô cho Huế bị liệt vào hạng tối kỵ, trưng bày trong “Nhà
Triển Lãm Tội Ác Mỹ Ngụy” là chứng tích kết tội bà. Chồng bà, nhà văn Trần Dạ
Từ, thì bị giam 12 năm.
Do sự can thiệp của hội Văn Bút Quốc tế phối hợp với
hội Ân xá Quốc tế và thủ tướng Thụy Điển Ingvar Carlsson, bà được sang Thụy
Điển tị nạn. Năm 1992 bà cùng gia đình sang California định cư và lập hệ thống
Việt Báo Daily News tại Quận Cam.
ĐỌC SÁCH:
Vào năm 2008, nhân dịp kỷ niệm 40 năm vụ Thảm sát Tết Mậu Thân tại Huế
(1968 – 2008), tác phẩm cũng lại được tái bản tại hải ngọai.
Giải khăn sô cho Huế
đã được giáo sư Sử học, Tiến sĩ Olga Dror của Đại học Texas A&M University
chuyển ngữ sang tiếng Anh, mang tên Mourning Headband for Hue.
Tóm tắt một cách ngắn gọn về nội dung Giải khăn sô cho Huế (Mourning Headband for Hue), Tiến Sĩ Olga Dror viết:
“Việt Nam, Tháng Giêng, 1968. Trong khi cư dân Huế sửa soạn mừng Tết, khởi đầu của năm Âm lịch, Nhã Ca về thành phố để chịu tang thân phụ. Thình lình, chiến tranh bùng nổ, trùm lấp và đổi thay tất cả. Sau một tháng chiến trận, thành phố đẹp đẽ bị tàn phá và hàng ngàn người chết. ‘Giải Khăn Sô Cho Huế’ kể lại những chuyện đã xẩy ra trong cuộc Tổng công kích dữ dội của miền Bắc Việt Nam và đây là câu chuyện không màu mè về cuộc chiến, những kinh nghiệm từ các thường dân bị dìm trong bạo lực.”
***
Mourning Headband For Hue
by Nhã Ca
An Account of the Battle
for Hue, Vietnam 1968
Translated and with an
Introduction by Olga Dror
Indiana University Press -
2014
Sách dày 378 trang, giấy
trắng, khổ chữ 12, bìa cứng.
Đối với phần đông độc giả người Việt,
thì tôi nghĩ khỏi cần ghi lại chi tiết cuốn sách này bởi lẽ ai ai thì cũng đều
có dịp đọc trực tiếp qua nguyên tác rồi. Do đó, trong bài giới thiệu này, tôi
sẽ trình bày một số điểm nổi bật trong ấn bản tiếng Anh – đặc biệt là bài Giới
thiệu ở đầu cuốn sách dài đến trên 50 trang với rất nhiều chi tiết độc đáo của
dịch giả Olga Dror.
I/ Sơ lược về tiểu sử dịch giả Olga
Dror.
Olga Dror sinh trưởng tại thành phố
Leningrad, Liên Xô trong một gia đình gốc Do Thái. Bà chọn học về Ngôn ngữ và
Văn hóa Việt Nam, đã có văn bằng Cao Học về Đông phương học tại trường Đại học
Quốc gia Leningrad năm 1987. Sau đó theo học chuyên sâu tại Viện Ngôn ngữ thuộc
Hàn lâm viện Khoa học tại Moscow. Bà làm việc cho bộ phận phát thanh về Việt Nam
của Đài Phát Thanh Moscow.
Năm 1990, Olga di cư về Do Thái. Tại
đây bà học thêm về môn Bang giao Quốc tế tại Đại học Hebrew. Sau đó bà làm việc
cho Bộ Ngọai giao Do Thái tại sứ quán Do Thái ở thủ đô Riga, nước Latvia.
Qua Mỹ, bà tiếp tục nghiên cứu về Việt
Nam và năm 2003 đậu thêm văn bằng Tiến sĩ tại Đại học Cornell. Hiện Olga Dror
là Giáo sư Phụ tá giảng dậy về Lịch sử tại Đại học Texas A&M, Texas. Phu
quân của bà là Giáo sư Keith Taylor người Mỹ dậy học ở Đại học Cornell và cũng
là một học giả nổi tiếng chuyên về Lịch sử và Văn hóa Việt Nam.
Olga Dror còn là tác giả cuốn sách viết
về Công chúa Liễu Hạnh có nhan đề “Cult, Culture and Authority : Princess Liễu
Hạnh in Vietnamese History” được nhà xuất bản Đại học Hawaii ấn hành năm 2007.
Và bà còn là người biên tập cho hai cuốn sách về Tôn giáo ở Việt Nam và Trung
Quốc. Hiện bà đang nghiên cứu về vấn đề giáo dục giới trẻ ở cả hai miền Bắc và
Nam Việt nam trong giai đoạn chiến tranh 1965 – 1975.
Nhân tiện cũng xin ghi vài dòng
về nhà xuất bản Đại học Indiana, là nơi có một tủ sách chuyên xuất bản những
tác phẩm nghiên cứu về chiến tranh Việt Nam. Và vào năm 2012 cơ sở này cũng đã
cho ấn hành cuốn Hồi ký viết trực tiếp bằng Anh ngữ của tác giả Nguyễn Công
Luận với nhan đề là : “Nationalist in the Vietnam Wars : Memoirs of a
Victim Turned Soldier”. Olga Dror cũng đã viết bài điểm sách bằng tiếng Anh khá
chi tiết về cuốn này và chính tôi người viết bài này cũng đã có dịp giới thiệu
sách với bạn đọc người Việt trước đây.
II/ Đánh giá của giới nghiên cứu và
nhà báo về tác phẩm.
Các giáo sư Trần Huy Bích, Nguyễn Ngọc
Bích cũng như nhà báo Phan Tấn Hải đều đánh giá cao công trình chuyển ngữ rất
công phu do Olga Dror thực hiện về cuốn Giải Khăn Sô cho Huế từ nguyên tác
tiếng Việt qua tiếng Anh.
Gs Trần Huy Bích viết : “Đây là một
cuốn sách giá trị, một trong những tác phẩm xuất sắc và đắc ý nhất của nhà
văn/nhà thơ Nhã Ca. Dịch giả Olga Dror là một học giả người Nga, rất uyên bác
và rất giỏi tiếng Việt ...”
Nha sĩ Cao Minh Hưng viết : “Một cuốn sách
mà quý vị phụ huynh nên mua cho các cháu sinh ra và lớn lên ở hải ngọai đọc để
hiểu thêm về sự thật của Tết Mậu Thân 1968 ...”
Nhà báo Đinh Từ Bích Thúy trên báo
Damau.org và nhà báo Ngọc Lan trên báo Người Việt đều đã viết bài giới thiệu
rất đầy đủ về tác phẩm này – kể cả phần phỏng vấn tác giả Nhã Ca và dịch giả
Olga Dror.
Nhà báo Phan Tấn Hải thì nói : “Bài
giới thiệu của Olga Dror viết rất kỹ, đề cập đến nhiều khía cạnh của vấn đề với
sự thận trọng và tinh thần trách nhiệm mà không ai có thể bắt bẻ chê trách vào
đâu được...”
Và Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích :
“Chúng ta cần phải cho dịch ra ngọai ngữ thật nhiều cuốn sách và tài liệu quan
trọng như thế này - để mà có thể đi sâu vào dòng chính của văn học thế giới...”
Các đại học và nhà xuất bản ngoại quốc
đều lên tiếng đánh giá cao và khen ngợi tác giả và dịch giả của tác phẩm này –
như mọi người chúng ta đều có thể dễ dàng tìm đọc trên Internet.
III/ Tóm lược mấy ý chính trong bài
Giới thiệu của dịch giả Olga Dror.
Với tinh thần trách nhiệm và lối làm
việc nghiêm túc của một học giả, Olga Dror đã viết bài Giới thiệu nhan đề là :
“Translator's Introduction” dài đến 50 trang với nhiều chi tiết thật đáng chú
ý. Xin ghi ra mấy điểm chính yếu như sau.
1 – Trong thời gian sinh sống và học
tập ở Liên Xô, Olga đã không hề được biết đến văn học của miền Nam Việt nam.
Chỉ sau này, khi qua Mỹ bà mới có cơ hội tìm hiểu cặn kẽ hơn về sinh họat văn
hóa tại miền Nam. Và bà đã khởi sự công trình dịch thuật tác phẩm Giải Khăn Sô
cho Huế trong gần 2 năm với sự trao đổi thường xuyên với tác giả Nhã Ca – tất
cả email hay thư từ, điện thọai giữa hai người đều sử dụng tiếng Việt.
Sẵn biết đến những ký ức đau đớn của
ông bà cha mẹ và thân nhân phải chịu đựng trong suốt thời kỳ thành phố Leningrad
bị quân Đức bao vây phong tỏa hồi thế chiến thứ hai, nên Olga dễ có sự đồng cảm
với nỗi đau thương thống khổ của người dân Huế hồi Tết Mậu Thân 1968 – mà tác
giả Nhã Ca đã mô tả thật rành mạch cảm động trong tác phẩm. Vì thế mà Olga đã
ra công tìm hiểu chi tiết về bối cảnh văn hóa xã hội liên hệ đến cuộc chiến và
đặc biệt về biến cố Tết Mậu Thân - mà chính quyền cộng sản Xô Viết không bao
giờ đưa ra một thông tin nào cho người dân được biết đến.
2 – Olga đặc biệt nhấn mạnh đến tiếng
nói của người dân vốn vừa là nạn nhân vừa là chứng nhân trực tiếp của hận thù
bạo lực trong cuộc chiến phức tạp ở Việt Nam. Đây không phải đơn giản là cuộc
chiến tranh do người Mỹ hoàn toàn chủ động, mà chủ yếu đó là một cuộc nội chiến
huynh đệ tương tàn. Bà đã tham khảo bao nhiêu sách báo và tài liệu liên quan
đến cuộc chiến và còn trưng dẫn lối giải thích của một số tác giả cho là chính
mấy trăm cán bộ địa phương của phe cộng sản mới là thủ phạm chính yếu đã ra tay
sát hại mấy ngàn người thường dân vô tội của Huế trong mấy ngày đầu họ chiếm
giữ được thành phố này.
Trong bài Giới thiệu, Olga đã phân tích
rành mạch về nhiều khía cạnh, lối nhìn của hai phía đối nghịch đối với biến cố
Tết Mậu Thân ở Huế – kể cả trong công luận ở Mỹ cũng như ở Liên Xô và cả ở nước
Nga hiện nay. Để trả lời cho luận điệu thiên vị của một số học giả tại nước Nga
hiện nay mà vẫn còn một mực đơn phương kết án sự tàn bạo của Mỹ trong vụ thảm
sát Mỹ Lai năm 1968, Olga nói rằng : “Chúng ta cần ghi thêm cả sự tàn ác trong
vụ Thảm sát Tết Mậu Thân ở Huế nữa. Như vậy mới là khách quan, không thiên vị
đối với một bên nào trong cuộc chiến tranh này...” Và cũng với sự thận trọng
của người nghiên cứu lịch sử và văn hóa, bà tránh đưa ra những kết luận vội vã
vì nhu cầu chính trị nhất thời hay do thiên kiến phát sinh từ một quan điểm ý
thức hệ nào đó.
3 – Olga dành đến 7 trang trong bài
Giới thiệu để nói về lập luận của hai người mà dân Huế coi là dính líu nặng nề
nhất trong vụ sát hại thường dân - đó là Hoàng Phủ Ngọc Tường và Nguyễn Đắc
Xuân mà hiện vẫn còn sống tại Huế. Bà trích dẫn những sách báo do hai người này
viết, cũng như phát biểu của họ trong những cuộc phỏng vấn của các đài phát
thanh, truyền hình ngọai quốc. Qua những trích dẫn chi tiết này, người đọc dễ
dàng nhận ra cái lối chối tội quanh co, tiền hậu bất nhất của hai nhân vật mà
nhiều người ở Huế coi là một thứ “đồ tể với bàn tay nhuốm đày máu” trong vụ Tết
Mậu Thân vậy. Tuy thế, Olga cũng vẫn thận trọng và tế nhị ghi lại rằng mình
không có ý định xác quyết về vai trò của hai người này trong vụ thảm sát đó.
Olga cũng dành đến 2 trang để thuật lại
bài nhan đề “Huế Xuân 68” của Đại tá Lê Minh là một vị chỉ huy trong cuộc đánh
chiếm Huế năm 1968, bài viết được đăng vào năm 1988 nhân kỷ niệm lần thứ 20
chiến dịch Tết Mậu Thân 1968. Trong phần kết luận, ông Minh kêu gọi : “Cần phải
minh oan cho các gia đình và con cháu của những người đã chết trong hòan cảnh
đó...”
IV/ Tóm lược.
Nói chung bản dịch tiếng Anh do Olga
Dror thực hiện với tinh thần trách nhiệm và sự thận trọng của một học giả uyên bác
– rõ ràng là một đóng góp quan trọng để giúp cho công chúng trên thế giới hiểu
biết thấu đáo hơn về những nỗi thống khổ đày đọa mà người dân Việt Nam phải
chịu đựng trong cuộc chiến tranh tàn khốc cách nay đã trên 40 năm.
Nhân dịp kỷ niệm năm thứ 47 vụ Thảm sát
Tết Mậu Thân (1968 – 2015) người viết xin trân trọng giới thiệu tác phẩm quý
giá này đến với bạn đọc – đặc biệt với các gia đình có người thân là những nạn
nhân bị sát hại tức tưởi hồi đó với lời nguyện cầu cho hương linh của người quá
cố luôn được an nhiên thanh thản nơi cõi Vĩnh Hằng.
Costa Mesa California, Tháng Hai 2015
SOURCE:
.
No comments:
Post a Comment